Persoonlijkheidsprofielen: zin of onzin?

Wetenschap of pseudowetenschap?

Een vaak gehoorde kritiek op persoonlijkheidsprofielen is dat ze "niet wetenschappelijk" zijn. En daar zit een nuance. Sommige modellen, zoals de Big Five (OCEAN-model), hebben een sterke wetenschappelijke basis en worden wereldwijd gebruikt in academisch onderzoek. Andere modellen zoals DISC of MBTI zijn gebaseerd op observaties en praktijkervaringen, en missen een even solide empirische onderbouw.

Dat betekent niet automatisch dat ze nutteloos zijn. Onderzoek (o.a. Furnham, 2008, Robbins & Judge, 2017) toont aan dat modellen zoals DISC wél kunnen bijdragen aan zelfinzicht, communicatie en teamfunctioneren mits ze correct worden ingezet.

Welke persoonlijkheidprofielen zijn er?

Er zijn verschillende persoonlijkheidsmodellen in omloop. Elk met hun eigen invalshoek, sterktes en beperkingen:

Insights Discovery

Focus: Gedrag en communicatie in een kleurenmodel
Basis: Gebaseerd op Jungiaanse psychologie
Dimensies: Combinatie van 4 kleuren (vurig rood, stralend geel, zacht groen, helder blauw)
Voordelen: Visueel sterk, intuïtief, populair in bedrijfscontext
Beperkingen: Soms te simplistisch, vergelijkbaar met DISC

DISC

Focus: Gedragsvoorkeuren in communicatie en samenwerking
Basis: William Marston, 1928
Dimensies: Dominantie, Invloed, Stabiliteit, Conformiteit
Voordelen: Toegankelijk, direct toepasbaar, herkenbaar in teamcontexten
Beperkingen: Minder diepgaand, beperkt wetenschappelijk onderbouwd

MBTI (Myers-Briggs Type Indicator)

Focus: Persoonlijkheidstypen op basis van cognitieve voorkeuren
Basis: Carl Jung, later uitgewerkt door Myers en Briggs
Dimensies: 4 dichotomieën (bv. Introvert vs. Extravert)
Voordelen: Inzichtgevend voor zelfreflectie
Beperkingen: Vast typegevoel, beperkte voorspellende waarde, wetenschappelijke kritiek

HBDI (Herrmann Brain Dominance Instrument)

Focus: Denkvoorkeuren en cognitieve stijlen
Basis: Ned Herrmann
Dimensies: 4 kwadranten (analytisch, praktisch, relationeel, creatief)
Voordelen: Zeer handig voor inzicht, communicatie en probleemoplossing
Beperkingen: Minder bekend, beperkt empirisch onderzoek

Wat maakt een persoonlijkheidsprofiel waardevol?

Een persoonlijkheidsprofiel is géén diagnose. Het is een beschrijving van gedragsvoorkeuren. En net daarin schuilt de waarde:

• Het maakt gedrag bespreekbaar.
• Het biedt een gemeenschappelijke taal in teams.
• Het helpt om verschillen te benoemen zonder te oordelen.
• Het zet aan tot reflectie en ontwikkeling.

Moeten opleidingsinstrumenten altijd wetenschappelijk zijn?

Niet noodzakelijk. Wetenschappelijke onderbouwing is waardevol, maar het is niet de enige maatstaf. Een tool moet vooral effectief zijn: doet het wat het belooft in de praktijk? Creëert het inzicht, dialoog en groei? Dan kan het zijn waarde bewijzen, ook als het niet aan de strengste academische normen voldoet.

In de woorden van de Nederlandse psycholoog Bram Bakker: "Wetenschap is belangrijk, maar in coaching en training is werkbaarheid nog belangrijker."

Hoe kan je persoonlijkheidsprofielen inzetten?

1. Voor individuele ontwikkeling

Persoonlijkheidsprofielen helpen mensen zichzelf beter begrijpen:

• Hoe reageer ik onder druk?
• Wat motiveert mij?
• Waar liggen mijn sterktes en blinde vlekken?

Een leidinggevende die zichzelf herkent als een dominante beslisser leert dat zijn snelheidsvoorkeur niet voor iedereen werkt en dat vertragen net zijn groeipotentieel is. In coaching gebruiken we vaak DISC of MBTI als startpunt voor reflectie, die we dan koppelen aan concrete actie.

2. Voor communicatie

Profielen maken duidelijk hoe verschillend mensen communiceren zowel qua stijl als intentie.

Een extraverte, spontane marketeer kan gefrustreerd raken door de trage, gestructureerde mails van een analytische collega. Dankzij het profiel ontstaat begrip: “Zij heeft nood aan duidelijkheid, ik wil vooral snel vooruit.” Resultaat: minder ergernis, meer afstemming.

Leidinggevenden leren hun boodschap aanpassen: de ene medewerker wil vrijheid, de andere structuur. De juiste toon verhoogt impact.

3. Voor teamontwikkeling

Persoonlijkheidsprofielen maken groepsdynamieken zichtbaar. Ze tonen wie welke rol opneemt, waar spanningen ontstaan, of wie zich onzichtbaar maakt.

In een teamtraject met een zorginstelling bleek dat het conflict tussen twee afdelingshoofden voortkwam uit een botsing tussen stabiliteit (vasthouden aan procedures) en invloed (verandering willen). De DISC-profielen hielpen om dit verschil niet langer als persoonlijk probleem te zien, maar als complementair spanningsveld. Sindsdien stemmen ze bewuster af en versterken ze elkaars aanpak.

4. Voor sales en klantgerichtheid

Persoonlijkheidsprofielen zijn geen verkooptruc, maar een manier om klanttypes sneller te herkennen en daarop in te spelen.

Een klant met een ‘rood’ profiel wil snel de essentie en een duidelijke prijs. Een ‘groene’ klant heeft eerst vertrouwen nodig en tijd om te beslissen. Verkopers die deze verschillen herkennen, boeken sneller resultaat én bouwen sterkere relaties op.

5. Voor conflicthantering en bemiddeling

Wanneer emoties oplopen, helpt een profiel om te begrijpen waar gedrag vandaan komt. Iemand die zich terugtrekt, is niet per se ongeïnteresseerd — misschien is het een ‘blauw’ profiel dat tijd nodig heeft om te verwerken. Door gedrag te decoderen, ontstaat ruimte voor dialoog.

Van inzicht naar impact: waarom DISC eruit springt

Van alle persoonlijkheidsmodellen die in organisaties worden ingezet, behoren DISC en Insights tot de meest populaire. Beide bieden een toegankelijke instap in gedragsvoorkeuren en teamdynamiek, en zijn visueel en inhoudelijk makkelijk te begrijpen. Waar Insights sterk inzet op kleuren en storytelling, onderscheidt DISC zich door zijn eenvoud, directe toepasbaarheid en praktische taal.

DISC focust niet op wie je bent, maar op hoe je doet. En net dat maakt het zo bruikbaar in werkomgevingen waar gedrag en interactie cruciaal zijn. In tegenstelling tot diepgaandere modellen die eerder geschikt zijn voor klinisch of academisch gebruik, is DISC laagdrempelig en meteen inzetbaar.

Daarom zoomen we hieronder specifiek in op DISC zelf: waarom het model er bovenuit springt, hoe het werkt in de praktijk, en waar het écht verschil maakt.

Eenvoud als kracht

DISC blinkt uit in eenvoud: vier duidelijke gedragsstijlen, elk herkenbaar en toepasbaar zonder zware theorie. Die eenvoud maakt het laagdrempelig voor élk niveau in een organisatie, van productiemedewerker tot CEO. Je hoeft geen psycholoog te zijn om de logica van DISC te begrijpen én ermee aan de slag te gaan.

De kracht zit in de herkenning: mensen zien zichzelf terug in de beschrijvingen. Dat zorgt voor openheid en bereidheid tot gesprek.

Praktisch toepasbaar 

DISC is geen model dat in een lade verdwijnt na de training. Het is een taal die je op de werkvloer blijft gebruiken:

In één-op-één gesprekken: "Hoe kan ik mijn feedback beter afstemmen op dit profiel?"
In teammeetings: "Waarom botst die projectaanpak telkens bij deze collega?"
In werving en selectie: "Past deze stijl in de bestaande teamdynamiek?"
Voorbeeld uit de praktijk

In een productiebedrijf merkte een teamleider dat zijn stijl (direct, taakgericht, resultaatgedreven) niet aansloeg bij een nieuwe collega. Ze leek afstandelijk, koel en berekend. Na een DISC-sessie werd duidelijk: zij scoorde hoog op stabiliteit en conformiteit. Ze had nood aan structuur, voorspelbaarheid en duidelijke uitleg. Geen weerstand, maar een andere voorkeur.

Na een aanpassing in zijn aanpak (meer uitleg vooraf, minder pushen op tempo) veranderde hun samenwerking volledig. Geen grote investering, wél grote impact.

De valkuilen van persoonlijkheidsprofielen

DISC en andere persoonlijkheidsmodellen kunnen waardevolle hulpmiddelen zijn maar enkel als je ze verstandig gebruikt. Hier zijn de meest voorkomende valkuilen, en waarom je ze best vermijdt:

Te simplistisch toegepast: “Jij bent geel, dus je bent chaotisch.” Zulke uitspraken zetten mensen vast in stereotypen. DISC beschrijft gedragsvoorkeuren, geen identiteiten. Zodra het model wordt gebruikt als karikatuur, verlies je zijn kracht.

Labels in plaats van leermomenten: Profielen worden soms gebruikt om mensen in hokjes te stoppen in plaats van hen te helpen groeien. Een teamlid dat als ‘blauw’ profiel wordt benoemd, wordt al snel onterecht gezien als ‘afstandelijk’ of ‘koud’. Dat belemmert open samenwerking en ondermijnt vertrouwen.

Geen contextuele nuance: Gedrag is situationeel. Iemand die zich rustig gedraagt in een teammeeting kan in een crisissituatie net heel direct zijn. Als je het profiel niet afzet tegen de context, loop je het risico gedrag verkeerd te interpreteren.

Gebrek aan opvolging: Een profiel invullen is geen eindpunt. Zonder opvolging, begeleiding of dialoog blijft het een leuk rapport zonder effect. De echte waarde zit in de toepassing: gesprekken, reflectie, en oefenen met gedragsaanpassing.

De essentie? Gebruik DISC en andere profielen als uitnodiging tot gesprek, niet als oordeel. Als hulpmiddel voor groei, niet als excuus om mensen te typeren.

Zin of onzin?

Zijn persoonlijkheidsprofielen zinvol? Het eerlijke antwoord: dat hangt af van hoe je ermee omgaat. Als je ze ziet als absolute waarheden, starre types of snelle oplossingen, dan neigen ze naar onzin. Maar als je ze inzet als uitnodiging tot dialoog, als hulpmiddel voor zelfinzicht en samenwerking, dan zijn ze méér dan zinvol. Dan is het een krachtig instrument.

In de praktijk zien we keer op keer dat persoonlijkheidsmodellen, en DISC in het bijzonder, mensen helpen om zichzelf beter te begrijpen, effectiever te communiceren en soepeler samen te werken. Niet door mensen in hokjes te stoppen, maar door gedrag bespreekbaar te maken op een waarderende manier.

Gebruik ze niet als stempel, maar als spiegel. Niet om mensen vast te zetten, maar om hen in beweging te brengen.

"A profile tells you who you might be. Growth comes from what you choose to do with it." (Bram Bakker)

Kom de mogelijkheden van DISC ontdekken

Benieuwd hoe DISC in jouw organisatie kan werken? Kom vrijblijvend kennismaken tijdens onze interactieve DISC-workshop.

Wat gaan we doen?

• Je ervaart zelf een korte DISC-oefening zodat de impact van het model meteen duidelijk wordt.
• We analyseren enkele concrete cases rond teamdynamiek, leiderschap en communicatie.
• Je krijgt een helder overzicht van hoe DISC-trajecten kunnen lopen, inclusief de beperkingen en valkuilen waar je best niet instapt.

Voor wie?

HR-verantwoordelijken, teamcoaches, L&D-professionals en leidinggevenden die met mensen werken en benieuwd zijn naar de echte kracht van gedragsinzichten.

Deze sessie is gratis en wordt begeleid door de DISC-gecertificeerde trainer Karen Ballegeer, die expertise inzet om gedragsinzichten écht werkbaar te maken, voor jezelf, voor je team én voor de organisatie.

Schrijf je nu in:
Locatie: Antwerpen (details volgen na inschrijving)
Dinsdag 23 september 2025 van 14-16u

 

Klik hier om je in te schrijven

(De plaatsen zijn beperkt)